Socratische vragen

De oerfilosoof uit de geschiedenis van de westerse filosofie is natuurlijk Socrates. Ook bijna 2500 jaar na dato is zijn manier van denken nog heel invloedrijk – en bijzonder geschikt in de dagelijkse praktijk van jouw bedrijf/organisatie! Werken jullie aan een nieuw project, of speelt er een pregnant probleem, dan loont het de moeite om de kwestie samen socratisch te ‘bevragen’. Volg de stappen in deze Online Energizer, en kom op nieuwe ideeën. Laat je inspireren door de Oude Griek(en)!

Stappen:

• • Een goede vraag is het halve werk. Socratisch had de gewoonte over de marktplaats van Athene te wandelen en de mensen met de meest voor de hand liggende vragen te confronteren. Vragen waar zij nooit aan dachten – dingen die zij zelf(s) nooit im frage stelden. De oude wijsgeer bracht de mensen daarmee danig in verwarring, en liet ze vervolgens over hun vooroordelen nadenken. Ze verrijkten zichzelf, breidden hun mindset uit.
  • Het meesterschap van Socrates ligt erin dat hij de juiste vragen wist te stellen. Toch hoeven wij ‘simpele zielen’ echt niet voor de beroemde filosoof onder te doen. De simpelste vraag levert namelijk vaak het meeste op!
  • Om het ons gemakkelijker te maken kunnen wee met een vooraf afgesproken set vragen werken. Daarover straks. Deze Online Energizer begint door de deelnemers aan de meeting in tweetallen te verdelen. In ieder tweetal speelt deelnemer A voor gewone Athener, deze brengt het probleem in, iets dat op dat moment op de werkvloer speelt, bijvoorbeeld. Deelnemer B is de ‘betweter’, oftewel, de Socrates van dienst! Deze deelnemer schrijft nu in vijf minuten zoveel mogelijk vragen op, nadat het probleem op tafel is gelegd. Bedenk: hoe simpeler de vraag, hoe beter.
  • Wanneer de vijf minuten zijn verstreken, stelt Socrates de vragen aan de Athener. De deelnemer mag meteen antwoorden – maar dit hoeft niet. Het gaat er vooral om diens hoofd te laten draaien. (En hopelijk in nieuwe richtingen.)
  • Wanneer de Gewone Athener de socratische vragen kan en wil beantwoorden, krijgt deelnemer A ook weer vijf minuten. Socrates luistert mee, en schrijft eventueel nieuwe vragen op.
  • Je kunt zoveel rondes spelen als er ideeën (en vragen!) opborrelen. Daarna wisselen de rollen en wordt de gewone Athener Socrates (en vice versa.)
  • Nogmaals: de crux ligt er natuurlijk in om rake vragen te stellen. Daarom nu enkele suggesties – en nuttige links om verder te lezen over het onderwerp ‘de Socratische dialoog’.
  • We beginnen gemakkelijk. Laat Socrates in vijf minuten minstens 9 vragen bedenken die beginnen met: Wat? Waar? Welke? Wie? Wanneer? Waarom? Waarom niet? Hoe? Wat als? In elke categorie op zijn minst 1. Je merkt, dit zijn ook de typische vragen van een kind richting een ouder. Ook een kind bevraagt de simpelste dingen. Elke ouder herkent wel hoe het kind op verbijsterend filosofische wijze waardepatronen tegen het licht kan houden, simpelweg door steeds door te vragen. Dit is precies wat Socratisch deed.
  • Is de bovenstaande methode naar jullie smaak wat te star, probeer dan de volgende, vrijere manier. Elk probleem heeft een kern, en daaraan gerelateerde kernbegrippen. Typisch Socrates is het pogen de inhoud van de begrippen te (laten) (her)definiëren. Je gaat dan automatisch terug naar de basis. Wat bedoelt de Gewone Athener wanneer deze spreekt over ‘werk-begrip X’? Waar gaat de kern van de probleemstelling eigenlijk over? Welke woorden gebruikt de Athener om deze kern te omschrijven? Gaat het in deze letterlijk benoemde projecten om mensen of zaken? Als het om mensen gaat, staan die mensen voor zichzelf of schuilt er een begrip (waarde!) achter deze mensen? Gaat het om zaken, weten de collega’s wel precies wat er met die begrippen bedoelt wordt. Bedoelen ze wel hetzelfde wanneer ze spreken over ‘zaak-Y’?
  • Eigenlijk zegt Socrates steeds opnieuw: wat bedoel je? Klopt het wel wat jij zegt, en op dit moment nog zonder nadenken voetstoots voor waar aanneemt?
  • Hopelijk kunnen jullie hiermee een begin maken. Meer vragen nodig? De Denksmederij geeft 10 uitstekende tips voor de juiste aanpak van een Socratisch Gesprek.
  • De al even toepasselijk getitelde website Vraagzin verzamelde maar liefst 150 Socratische Vragen. Laat de filosofische fun beginnen!
  • Marlou van Paridon schreef een boek over hoe je tot een goede Socratische Vraag komt.
  • Bonusidee: op het moment dat de ‘Scoratessen’ hun vragen opschrijven kun je als spelbegeleider de volgende filosofische liedjes draaien! Wie weet roepen die ook weer vragen op. Vooruitgang is een oneindig proces en de appel der wijsheid nimmer giftig. (Weet je een leuker liedje? Laat het ons weten.)

Liedjes: